Włączenie "ResizeBAR / SAM" na karcie graficznej aby gry działały szybciej

Szybkim i skutecznym sposobem na przyśpieszenie działania gier, bez żadnego wpływu na jakość grafiki, jest włączenie technologii "ReBAR / Smart Acces Memory". To dodatkowa wydajność bez żadnych negatywnych skutków.

Technologia "ReBAR" - zwana również "ResizeBAR", "ResizableBAR" czy "SAM (Smart Access Memory)" - daje procesorowi dostęp do całej pamięci VRAM karty graficznej usprawnia to po prostu komunikację nowych procesorów z kartą graficzną. Pozwala to na przyśpieszenie działania gier. Nie jest to spektakularne zwiększenie szybkości działania, ale dostajemy je całkowicie za darmo, a nasz sprzęt nie będzie pobierał większych ilości energii. Wystarczy włączenie odpowiedniej opcji w ustawieniach komputera, nie mniej czasem jednak napotkamy na problemy.

Przez ponad dekadę dostęp procesora do pamięci kary graficznej ograniczony był do odczytu lub zapisu pojedynczych bloków o wielkości 256 MB. W 2008 roku do standardu "PCI Express" wprowadzono funkcję "Resizable BAR", która umożliwia "CPU" równoczesny dostęp do całej pojemności pamięci karty graficznej. W praktyce ta funkcja jednak nie była wykorzystywana. Dopiero premiera nowych "Radeonów ze Smart Access Memory" bazującym na "Resizable BAR", sprawiła, że technikę tę do swoich kart graficznych z rodziny "Ampere" wprowadziła też Nvidia.

Jedną z większych nowości w debiutujących jakiś czas temu układach graficznych AMD, Radeonach serii 6000, jest funkcja "Smart Access Memory (SAM)". Według AMD może zapewnić wzrost wydajności w grach nawet o 16%. Choć "SAM" jest reklamowane jako zupełna nowość, to jest tylko nazwą marketingową, a w rzeczywistości bazuje na funkcji "Resizable base adress register (BAR)", od dawna obecnej w specyfikacji (standardu) interfejsu PCI Express. Niedługo po premierze układów AMD, Nvidia ogłosiła, że również zamierza wykorzystać funkcję "Resizable BAR" i włączyć jej obsługę w swoich kartach z rodziny Ampere.

W niektórych przypadkach (karty graficzne Intel Arc, za wyjątkiem modeli zintegrowanych) włączenie tej technologii jest wręcz kluczowe, by karta graficzna osiągnęła pełnię swoich możliwości. Nie każdy sprzęt ją obsłuży, nie działa w przypadku zintegrowanych grafik czy starszych modeli kart graficznych. W tym ostatnim przypadku można się jednak posiłkować nieoficjalnymi patchami, o tej możliwości opowiem na końcu.

Sposób działania "ResizeBAR"

Procesor może mieć dostęp do pamięci karty graficznej (VRAM) przez łącze PCI Express, które umożliwia transfer danych między CPU i GPU. Niestety przez lata jednoczesny dostęp był w praktyce ograniczony do bloku pamięci o rozmiarze 256 MB, a dostęp do kolejnych bloków musiał być kolejkowany. To pozostałość po czasach, kiedy 32-bitowy systemy operacyjny nie były w stanie zaadresować więcej, niż 4 GB pamięci, a karty graficzne były wyposażone w pamięć o dużo mniejszej pojemności. Wówczas 256 MB w zupełności wystarczało, żeby procesor miał równoczesny dostęp do całej lub niemal całej pamięci VRAM. Dzięki tej funkcji procesor może uzyskać dostęp do całej pojemności VRAM-u, a nie tylko do małych bloków po 256 MB. Mimo to limit ten pozostał do dziś, a to dlatego, że współczesne karty dysponują po prostu tak szerokimi szynami danych, a co za tym idzie  wysoką przepustowością pamięci graficznej, że odblokowanie całego VRAM-u dla procesora niekoniecznie było grą wartą świeczki.

Wydaje się, że powinno być odwrotnie. Gry są coraz bardziej skomplikowane. Między procesorem a kartą graficzną nieustannie przesyłane są ogromne ilości danych (tekstury, shadery, geometria), więc odblokowanie całego bufora ramki dla CPU to w zasadzie korzyść, z której możemy skorzystać. W końcu z aktywnym "Resizable BAR" transfer przestaje odbywać się małymi porcjami, sekwencyjnie. Zamiast tego wszelkie zasoby mogą być efektywnie przesyłane w całości, a w przypadku dużej ilości równolegle i bez kolejki. "Resizable BAR" jest (nie)oczekiwaną odpowiedzią na niewyartykułowaną i niezbyt pożądaną potrzebę zmian, która ma, przynajmniej teoretycznie, przekładać się na wzrost wydajności w grach.  Korzyści z "ResizeBAR" mogą być zróżnicowane w zależności od konkretnego sprzętu oraz oprogramowania.

Wymagania sprzętowe funkcji "ResizeBAR"

Płyty główne i chipsety AMD i Intel kompatybilne z Resizable BAR

• AMD 300 (wybrane płyty główne z obsługą Ryzenów 5000)
• AMD 400 (X470, B450, ale tylko płyty główne z obsługą procesorów Zen 3)
• AMD 500 (X570, B550, A520)
• AMD 600 (X670E, X670, B650E, B650)
• Intel 300 (Z390, H370, B360, H310; na wybranych płytach, np. MSI, ASRock)
• Intel 400 (Z490, H470, B460, H410)
• Intel 500 (Z590, H570, B560, H510)
• Intel 600 (Z690, H670, B660, H610)
• Intel 700 (Z790)

Do producentów, którzy oferują płyty główne z funkcją Resizable BAR, należą:

• ASUS
• ASRock
• Colorful
• EVGA
• Gigabyte
• MSI

Procesory Intel i AMD kompatybilne z Resizable BAR

• Intel Core 8. generacji
• Intel Core 9. generacji
• Intel Core 10. generacji
• Intel Core 11. generacji
• Intel Core 12. generacji
• Intel Core 13. generacji
• Intel Core 14. generacji
• AMD Ryzen 3000
• AMD Ryzen 5000
• AMD Ryzen 7000

Karty graficzne kompatybilne z Resizable BAR

NVIDIA:

• GeForce RTX 3050 (laptopy z RTX-em 3050)
• GeForce RTX 3050 Ti (laptopy)
• GeForce RTX 3060 (laptopy z RTX-em 3060)
• GeForce RTX 3060 Ti
• GeForce RTX 3070 (laptopy z RTX-em 3070)
• GeForce RTX 3070 Ti (laptopy z RTX-em 3070 Ti)
• GeForce RTX 3080 (laptopy z RTX-em 3080)
• GeForce RTX 3080 12 GB
• GeForce RTX 3080 Ti (laptopy z RTX-em 3080 Ti)
• GeForce RTX 3090
• GeForce RTX 3090 Ti
• GeForce RTX 4060
• GeForce RTX 4060 Ti
• GeForce RTX 4070
• GeForce RTX 4070 Ti
• GeForce RTX 4080
• GeForce RTX 4090

AMD:

• Radeon RX 5000
• Radeon RX 6000
• Radeon RX 7000

Intel:

• ARC A770
• ARC A750
• ARC 580
• ARC 380
• ARC 310

Włączenie "Smart Access Memory / Resizable BAR"

Włączenie nie jest trudne, ogranicza się w zasadzie do wejścia do BIOS/UEFI i włączenia kilku opcji w nim. W wielu przypadkach (zwłaszcza jeśli chodzi o nowe płyty główne) włącza się ona automatycznie. Czasem jednak technologia nie jest włączona i musimy to zrobić sami.
Zaczynamy od sprawdzenia, czy w waszym przypadku technologia ta jest uruchomiona. Wystarczy w tym celu skorzystać z darmowej aplikacji GPU-Z. Aplikację pobieramy ze strony producenta i uruchamiamy, nie wymaga instalacji:

GPU - Z

Jeśli przy opcji "Resizable BAR" wyświetlany jest napis "Enabled (Włączone)", to w zasadzie wszystko i dalszą część poradnika możecie sobie darować, czyli wszystko działa, tak jak należy i nie musimy podejmować żadnych dodatkowych czynności.

Jeśli jest wyświetlany komunikat "Disabled (Wyłączone)" to klikamy na niego lewym przyciskiem myszki, a "GPU-Z" wyświetli wszystkie warunki niezbędne do uruchomienia tej technologii wraz z komentarzem, czy są one spełnione, czy też nie.

• GPU Hardware Support — jeśli ta podstawowa funkcja nie jest spełniona, to w zasadzie nic nie można zrobić, jedynie można próbować z nieoficjalnymi łatkami, jeśli takowe istnieją, które pozwolą zmienić ten stan rzeczy. O tym na końcu poradnika.

• Graphics Driver Support — sprzęt, jak i sterownik muszą wspierać tę technologię. Jeśli pierwszy punkt z listy spełnia wymagania, a ostatni nie, to przede wszystkim trzeba zaktualizowaćj sterownik karty graficznej do najnowszej wersji.

• Above 4G Decode i Resizable BAR in BIOS — te dwie funkcje znajdziecie w ustawieniach "UEFI BIOS" płyty głównej i to właśnie ich włączenie wystarcza, by cieszyć się funkcją "ReBAR" i wyższą wydajnością w grach.

• 64-bit Operating System — Musimy posiadać 64-bitową wersję systemu operacyjnego. Jeśli mamy 32- bitową wersję systemu, to musimy ją uaktualnić do wersji 64-bitowej. Nie da się tego przeskoczyć.

• Boot from GPT — dysk z którego startuje system na komputerze, musi obsługiwać partycję w systemie plików "GPT", a nie starą wersję "MBR". Wyboru systemu plików można dokonać przy inicjacji dysku, czyli przy formatowaniu i partycjonowaniu.

Pierwszym sposobem, aby zmienić system plików "MBR" na "GPT" jest ponowna instalacja systemu z nośnika instalacyjnego z uprzednim usunięciem partycji i wyboru systemu plików na "GPT".

Drugim sposobem jest pobranie narzędzia do partycjonowania, z którego zbootujemy komputer i spróbujemy przekonwertować system plików na "GPT". Możemy dla przykładu pobrać program "EaseUS Particion Master" lub podobny, po instalacji utworzyć dzięki niemu nośnik startowy i przekonwertować system plików. Dobrym rozwiązaniem jest też "GParted", to darmowy program do partycjonowania dzięki któremu tworzymy bootowalny nośnik. Więcej o konwersji za pomocą "EaseUs Particion Master możecie zobaczyć tutaj. O konwertowaniu za pomocą "GParted" poczytacie tutaj.

• CSM disabled — jeśli dysk używał systemu plików "MBR", prawdopodobnie opcja "CSM (wstecznej kompatybilności)" jest włączona. Jeśli ją wyłączymy przy partycji "MBR", system prawdopodobnie przestanie się uruchamiać, więc najpierw należy dokonać konwersji do "GPT".

• Windows running in UEFI mode — jeśli wszystkie pozostałe punkty są spełnione, tryb "UEFI" powinien działać automatycznie. Jeśli tak się nie dzieje, spróbujcie ustawić odpowiednią opcję w "Secure Boot".

Co zrobić jeśli sprzęt jest zbyt stary i nie obsługuje "ReBAR"?

Na początku sprawdzamy, czy, czy producent naszej płyty głównej nie udostępnił aktualizacji "BIOS", która dodaje tę opcję. Najlepiej zaktualizować "BIOS" do najnowszej wersji, sprawdzić, jaka jest dostępna wersja "BIOS" najnowsza na stronie producenta płyty głównej, następnie sprawdzić jaką posiadamy wersję zainstalowaną na płycie głownej i dokonać aktualizacji. Narzędzia do aktualizacji i sprawdzenia wersji "BIOS" także powinniście znaleść na stronie producenta płyty głownej. Wersję BIOS możecie sprawdzić alternatywnym narzędziem, jakim jest program "CPU - Z", po pobraniu wystarczy go uruchomić, nie wymaga on istalacji. Wersję "BIOS" odczytacie w zakładce "Mainboard".

Aplikację pobierzecie ze strony producenta:

CPU - Z

Jeśli aktualizacja BIOS'u nie dodaje tej funkcji, możemy spróbować modyfikacji o nazwie ReBAR UEFI. Pamiętajcie o tym, że robicie to na swoją odpowiedzialność. Jest to nieoficjalna modyfikacja BIOS płyty głównej, która może spowodować, że komputer przestanie się uruchamiać. Jeśli nie wiecie co robić w takiej sytuacji, lepiej nie ryzykować i nie bawić się takimi modami.

Czy funkcja "ResizableBAR" może sprawiać problemy z grami?

Tak,może sprawiać problemy. Aktywacja "ResizableBAR" może powodować  niestabilność podczas rozgrywki jak crashowanie się gry i powrót do pulpitu Windows, może także powodować że danej gry nie da si`we uruchomić. Czasami może też na taką sytuację pomóc zmiejszenie detali graficznych w grze, rozdzielczości gy. Problem czasami można jedynie naprawić wyłączając ponownie "ReBAR-a".

"ResizableBAR" nie jest  opcją idealną,  funkcja czasem może przynieść więcej strat niż korzyści.

Kompatybilne gry obsługujące "ResizableBAR" o których wiem na dzień pisania tego poradnika 01.04.2024

• Forza Horizon 4
• Forza Horizon 5
• Gears 5
• Godfall
• Hitman 2
• Hitman 3
• Horizon Zero Dawn
• Metro Exodus (Enhanced Edition)
• Red Dead Redemption 2
• Riftbreaker
• Watch Dogs Legion
• Assassin’s Creed: Valhalla
• Battlefield V
• Borderlands 3
• Control
• Cyberpunk 2077
• Deathloop
• Death Stranding
• DiRT 5
• F1 2020
• F1 2022

Poniżej jeszcze jeden z wielu filmików, jakie możecie znaleść na "YouTube", które porównują grafikę z włączoną funkcją "ResizableBAR" i wyłączoną.

 

Poradnik opracowany przez Andrzej Świech (Illidan) ©® 01.04.2024

Artykuł na licencji Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0 Polska (CC BY-NC-SA 3.0 PL)